Komende oktober vindt de 2e zitting plaats van de wereldwijde katholieke synode over de toekomst van de Kerk. Voor Nederland neemt hulpbisschop mgr. Th.C.M. Hoogenboom van het aartsbisdom Utrecht daaraan deel.
In de aanloop naar deze vergadering verscheen het boek ‘Leren luisteren’ van Timothy Radcliffe. Deze Engelse priester en oud-generaal overste van de dominicanen vervulde het afgelopen jaar zelf een rol op de synode, als meditatieleider, en ongetwijfeld zal hij er in oktober weer bij zijn. In zijn boek windt Radcliffe er geen doekjes om. Er zullen harde noten gekraakt moeten worden over het klerikalisme waarover zelfs Paus Franciscus zich beklaagt en over kerkpolitieke zaken als de vrouw in het diaken- en/of priesterambt, de plek van gelovigen die buiten de heteroseksuele monogame orde vallen en het loslaten van de celibaatseis voor priesters. Niet dat Radcliffe in zijn nieuwste boek de barricaden beklimt, maar tussen de regels door benoemt hij deze pijnpunten wel. Er is een risico dat de meningen hierover dusdanig kunnen botsen, dat er verwijdering en zelfs breuken ontstaan tussen de geloofsgroepen. Dat is wel het laatste dat Radcliffe wil en mét hem vele anderen. In luisterbereidheid ziet hij het belangrijkste middel voor partijen om naar elkaar toe te bewegen.
Nieuwe richting
De leer van de Kerk is niet in beton gegoten, lijkt hij te willen zeggen. Hij grijpt terug naar de eerste volgelingen van Jezus in Jeruzalem en hun eerste gemeenschappen die – nu hun leidsman niet meer bij ze was – zelf de koers moesten uitvinden. De Kerk van vandaag staat nu ook voor de taak om een nieuwe richting te vinden tegen de achtergrond van de enorme gezagscrisis in de politiek, de media en de wetgeving. Ook zij moet opnieuw gezag verdienen en zich ‘richten tot onze wereld die hongert naar stemmen die waarachtig klinken’. Daarbij benadrukt Radcliffe de noodzaak van het behoud van eenheid van het ‘volk Gods’, hoe moeilijk soms ook. Hij brengt het metaforische beeld van de Kerk als het Lichaam van Christus in herinnering, zoals Paulus het beschrijft. In dat lichaam is liever geen pijn of gebrek. Waar in de kerk de cancelcultuur heerst, daar is pijn en dus lijdt het hele lichaam van Christus. Al zouden sommigen het graag willen, de Kerk kan daarom niet bestuurd worden zoals in een wereldse democratie waar de meerderheid de doorslag geeft.
Open geest
In de Kerk daarentegen staat de liefde tot God en jegens elkaar voorop. Citaat: ‘In de synode hebben we de creatieve taak om onwaarschijnlijke vriendschappen te sluiten, vooral met mensen met wie we het oneens zijn.’ Radcliffe laat zich in zijn boek niet alleen zien als een open geest jegens zijn kerk, maar ook als erudiet beschouwer van de hedendaagse cultuur. Stemmen als die van de dichter Rilke, de antropoloog Levi Strauss, de Joodse mystica Simone Weil en van vele anderen dragen bij aan het vermogen om te onderscheiden wat écht belangrijk is. In de wereld en in de Kerk. Daarmee is ‘Leren luisteren’ niet alleen een inspirerende hulp voor het synodale gesprek, maar voor elk gesprek in parochiezaaltjes, biechthokjes en thuis waar nog een kruisje hangt.
LEREN LUISTEREN – Timothy Radcliffe, paperback 190 pagina’s, Uitgeverij Otheo/Halewijn 2024, ISBN 9789085287582, € 19,99
