De katholieke kerk zit in een ‘synodaal proces’. Van 4 tot en met 29 oktober 2023 vindt er in Rome een bisschoppenvergadering plaats, gevolgd door een tweede in oktober 2024 . Hier is een lange periode van voorbereiding aan voorafgegaan. Voordat paus Franciscus met de bisschoppen in gesprek gaat, wilde hij eerst horen wat er leeft onder de gelovigen. Dat betekent dat alle katholieken mee hebben mogen denken over hoe het verder moet met de kerk. De centrale vraag die in de synodes van 2023 en 2024 beantwoord zal worden, is de vraag hoe wij als katholieken, geleid door de Heilige Geest, meer een gemeenschap worden waarin iedereen participeert en de boodschap van de kerk mee uitdraagt in woord en daad. De hele periode van 2021 – 2024 valt onder de noemer: synode of synodaal proces.
Paus Franciscus spreekt graag over ‘synodaliteit’. Dat is een moeilijk woord voor ‘samen op weg’. Daarmee bedoelt hij twee dingen. Ten eerste: we zijn samen kerk. Bij het woord ‘kerk’ denken we spontaan vaak aan bisschoppen en de paus. De hiërarchie, zeggen we ook wel. Kerk in de vorm van een pyramide. Maar wat zou de kerk zijn zonder alle gelovigen? Volgens het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) is de kerk op de eerste plaats: alle gedoopten die door God samengeroepen zijn tot verbondenheid in geloof en in inzet voor de goede zaak.
Een synode is geen parlement of opiniepeiling, maar een kerkelijk evenement met de Heilige Geest als hoofdrolspeler. Zonder de Geest is er geen synode.
Paus Franciscus – in zijn toespraak bij de opening van het synodale proces op 9 oktober 2021
Ten tweede: we zijn op weg. Net als het Joodse volk op weg was van de slavernij naar het beloofde land, zo is de kerk op een pelgrimstocht. Op een pelgrimstocht is het soms zoeken naar de goede weg: moeten we linksaf, rechtdoor, of gingen we verkeerd? In de loop van de geschiedenis heeft de kerk inderdaad haar visie soms bijgesteld, bijvoorbeeld over slavernij en oecumene.
Samen op weg dus. Met de Heilige Geest als ‘GPS’. Hij leidt de kerk – wat zou de kerk zijn zonder de Geest? Dat doet de Geest niet alleen via bisschoppen en de paus, maar ook via de ‘geloofsgevoeligheid’ (sensus fidei fidelium) van iedereen. Het verleden en de traditie zijn belangrijke bronnen, maar ook de ‘tekens van de tijd’: de Geest spreekt nog steeds. En dus, zegt paus Franciscus, is het belangrijk om met elkaar in gesprek te zijn. We kunnen van elkaar leren over wat God ons te zeggen heeft.