Religieuzen over synodaliteit en luisteren
Interview
Huub Welzen houdt van taal, van poëzie, van mystiek. In het Karmelietenklooster te Boxmeer waar we elkaar spreken, vertelt hij in zorgvuldige bewoordingen over zijn lange ervaring in de omgang met teksten en over de vele geloofsgesprekken die hij heeft begeleid. Zijn keuze om exegese te studeren had alles te maken met zijn verlangen zich te verdiepen in geloofstaal. Hij was vervolgens docent exegese aan de theologische faculteit in Nijmegen en wetenschappelijk medewerker voor Bijbelse spiritualiteit bij het Titus Brandsma Instituut. Maar een louter academische benadering van teksten is duidelijk een te nauw keurslijf voor hem.
Hij heeft na zijn studie daarom een opleiding biblio-drama gevolgd. “In bibliodrama ‘trekken mensen een rol aan’ in een bijbels verhaal”, legt hij uit. “Het Bijbelse verhaal wordt als het ware de wereld waarin zij zich bewegen. De gespreksleider spreekt de deelnemers aan in de rol die ze gekozen hebben. De deelnemers spreken ook met elkaar in die rol. Soms ontstaan zo prachtige dingen. Het is me ooit gebeurd dat het mij na zo’n gesprek, ik weet niet meer om welk verhaal het ging, ineens haarscherp duidelijk werd wat het betekent: Je mag zijn zoals je bent, met je hele hebben en houden. Ook als gespreksleider neem je vaak zo’n rijkdom mee van dit soort gesprekken!”
“Als we luisteren met de oren van de ziel kan het gebeuren dat we het onzegbare verstaan en dat onze gebrekkige taal ons invoert in het niet te vatten geheim van God”
Rond de Schrift
De afgelopen maanden hebben velen tijdens de grote consultatiefase van het Synodaal Proces ervaren hoeveel het oplevert om in alle rust en met grote aandacht naar elkaar te luisteren. Huub vertelt dat de karmelieten in Nederland al vele decennia werken met een methode van gezamenlijke Bijbellezing waarin goed luisteren naar de tekst en naar elkaar centraal staan. De methode is beschreven in een boekje, getiteld ‘Rond de Schrift’ dat is uitgegeven door de Katholieke Bijbelstichting (KBS). Het is een heel eenvoudige methode, legt hij uit, waarin aandacht is voor de interactie tussen lezer en tekst. Samen zoeken deelnemers onder leiding van een gespreksleider naar de gelovige ervaring die in de tekst is uitgedrukt. In een eerste ronde staan deelnemers stil bij de tekst zelf. Wat valt op, bij welke woorden blijft men haken? In een tweede ronde is de insteek op de deelnemers zelf gericht. Wat doet het lezen van de tekst en datgene wat is besproken, met mij?
Opnieuw vertelt Huub hoe verrijkend deze gesprekken ook voor hem zijn geweest. “Ik heb in bijna alle Karmelgroepen in Oost-Nederland dit soort gesprekken begeleid. Dat heeft me zoveel geleerd! Je moet als begeleider soms enige informatie geven, maar dan moet je jezelf terugtrekken. Je rol is niet die van docent. Je brengt mensen met elkaar in gesprek over hun gelovige ervaring. Mijn medebroeder Kees Waaijman sprak vaak over God als ‘Wezer’. Ik kan me herinneren dat iemand na een geloofsgesprek ooit opmerkte: ‘Wezer was er!’”
Leren op zielsniveau
In de kerkvisie van Huub Welzen staat daarom niet zozeer de docerende taak centraal, ecclesia docens, maar de onderscheidende taak, ecclesia discernens. Te vaak zijn geloofsgesprekken naar zijn mening het betrekken van stellingen: zo is het of zo is het niet. De uitdaging voor een luisterende Kerk is voor hem om religieuze ervaringstaal in verband te brengen met de geloofstraditie. Om samen tastend te zoeken naar de ervaring die ten grondslag ligt aan wat wordt gezegd. Daartoe moet een veilige ruimte worden gecreëerd, waarin mensen zich vrij en veilig voelen om hun intieme religiositeit te delen. Dat werkt gemeenschapsopbouwend.
Geloofsoverdracht is voor Huub Welzen niet in de eerste plaats een rationeel gebeuren. “Mensen leren niet op het rationele niveau, maar op het niveau van de ziel”, zegt hij. Hij erkent dat tegenwoordig nog maar weinig mensen weet hebben van Bijbel of geloofstraditie. Maar dat betekent niet dat er geen religieuze ervaring meer is. Alleen ontbreken daar woorden voor door de ont-traditionalisering. “Veel mensen dromen en verlangen naar een wereld van vrede en gerechtigheid, naar een werkelijkheid die alles te boven gaat en alles overstijgt. Als kerk moeten we daarnaar leren luisteren met de oren van de ziel.”
Lees het hele interview hier.
