De katholieke Kerk is met het Synodaal Proces op weg om een meer luisterende Kerk te worden. Wat hebben de verschillende geestelijke tradities onder religieuzen te zeggen over goed luisteren? Zuster Katharina Kluitmann, provinciaal overste van de Franciscanessen van Heythuysen, benadrukt hoe belangrijk het is dat we eerst naar elkaars ervaringen luisteren mét de daarbij horende emoties, en pas dan theologisch nadenken. “Er zijn mensen, waaronder nogal wat bisschoppen, die zeggen dat we emoties buiten het Synodaal Proces moeten laten. Maar als psycholoog kan ik zeggen: dat werkt niet. Emoties zijn deel van het mens-zijn.” Deze uitspraak doet ze tijdens een interview met Gerard Moorman in het Bulletin van de KNR.
Terugblik
Terugblikkend op de synodale gesprekken van de afgelopen jaren, merkt zuster Katharina op dat religieuzen een belangrijke bijdrage hebben kunnen leveren. Dat had deels te maken met hun onafhankelijke positie binnen de Kerk. “Vooral vrouwelijke religieuzen hebben zich vaak duidelijk uitgesproken,” zegt ze. “Ik heb van velen gehoord hoezeer ze dat hebben gewaardeerd. Wij konden open spreken, omdat we in hoge mate onafhankelijk staan ten opzichte van de hiërarchische structuren. Pastorale werkers, priesters en bisschoppen zijn soms bang voor hun hachje. Angst is een groot thema in de gesprekken.” Daarnaast wijst ze erop dat een congregatie met duizend leden makkelijker synodaliteit in de praktijk kan brengen dan een wereldkerk met meer dan een miljard gelovigen. “Wij zijn een klein bootje en niet een grote tanker. Wij kunnen makkelijker iets veranderen. Wij hebben grote instituten opgebouwd, weer afgebroken of omgebouwd. Verandering is niet erg. Ik vind het indrukwekkend hoe de Nederlandse zusters, ook op vergevorderde leeftijd, pragmatisch om weten te gaan met alle veranderingen.
Dienstbaarheid
Op de vraag welke elementen in de franciscaanse traditie een bijdrage kunnen leveren aan synodaliteit, wijst zuster Katharina op twee dingen. Ten eerste op een spiritualiteit van gemeenschap, waarin autoriteit dienend wordt verstaan. De bestuursstructuur is eerder bottomup dan top down. “Voor een overste gebruiken we de Latijnse term minister, dienaar. Deze draagt geen speciale onderscheidingen zoals een ring of mijter. Vanuit de communiteiten worden afgevaardigden gekozen naar het provinciaal kapittel. Daar worden weer de mensen gekozen voor het generaal kapittel, en die kiest weer het generaal bestuur. De generaal overste heeft bij ons niet zo veel macht. Macht ligt op het niveau van de provincie. Er is eenheid in verscheidenheid.”
Tijd nodig
Ten tweede wijst ze op de spiritualiteit van broeder zusterschap die zover reikt dat ze de hele schepping insluit, zoals het beroemde Zonnelied van Franciscus laat zien. Zon en maan en rivieren zijn ook onze broeders en zusters. In dit verband vraag ik naar een aspect van synodaliteit dat telkens wordt benadrukt door paus Franciscus, maar in de praktijk nog niet echt uit de verf komt: het luisteren naar armen en uitgeslotenen. Zuster Katharina erkent dat het belangrijk is dat dit gebeurt. Maar ze is van mening dat het Synodaal Proces wel erg veel hooi op de vork heeft genomen. “We hadden veel te veel plannen. Zoveel is nodig. Er is nu een file van dingen die moeten gebeuren. “We kunnen niet alles tegelijk. Het heeft allemaal tijd nodig. We moeten geduld hebben. Wat zeker is, is dat de Kerk altijd verandert. Zonder verandering is er geen leven”
Samen blijven
Zuster Katharina spreekt aan het einde van het interview haar hoop met het Synodaal Proces uit. Ze hoopt vooral dat we als Kerk samen blijven. Dat we mét elkaar praten en niet achter elkaars rug om. Dat wij gezamenlijk oplossingen vinden voor concrete vragen en problemen. En dat wij verscheidenheid leren zien als een rijkdom.
Lees hier het hele interview van Gerard Moorman met zuster Katharina Kluitmann.
